Cum monasterium Sancti Johannis Angeliacensis ex concessione Romanorum pontificum ab antiquo sit ecclesie Cluniacensi subjectum et teneatur de jure obedienciam debitam, subjectionem et reverenciam exibere abbati Cluniacensi, tanquam patri abbati, ita est quod obeunte abbate ejusdem loci, sine assensu Cluniacensis abbatis ibidem non debeat eligi abbas et talis consuetudo fuerit actenus observata, quod in eodem monasterio de mandato abbatis Cluniacensis monachus Cluniacensis semper debeat esse prior, qui monasticam disciplinam circa se et alios secundum Cluniacensis ordinis instituta faciat observari; accidit tempore Petri abbatis ejusdem cenobii, quod cum idem longuo senio pariter et langore fractus esset et vellet resignare, misit ad abbatem Cluniacensem significans ei, quatinus ad monasterium Sancti Johannis accederet, vel saltem sufficientem mitteret procuratorem pro jure Cluniacensis ecclesie in futuri abbatis electione illeso conservando. Cumque abbas Cluniacensis aliis magnis et novis (?) negociis traheretur, nec posset venire, misit magistrum Henricum, monachum Cluniacensem, cum litteris suis patentibus, super hoc plenaria potestate eidem concessa, ratum habiturus et firmum quicquid per ipsum in dicta electione factum fuisset. Tandem de consilio ipsius Henrici et voluntate, electus fuit in abbatem domnus Oddo, professus Cluniacensis ecclesie, cujus electionem idem Henricus et alii monachi Cluniacenses cum monachis monasterii Sancti Johannis episcopo Xanctonensi, diocesano ejusdem loci, presentaverunt. Cui cum constitisset, quod in eadem electione Cluniacensis abbatis assensus, magistro Henrico mediante, intervenerat, eandem duxit confirmandam. Asseruit etiam jam dictus electus in presencia episcopi, quod de voluntate et consilio abbatis Cluniacensis per manum magistri Henrici, abbaciam Sancti Johannis susceperat. Promisit nichilominus juratus se omnia jura que Cluniacensis ecclesia in ecclesia Angeliacensi habuit vel habere debet illibata servare et precipue in institutione abbatis et prioris, atque infra annum, more debito, venit Cluniacum et in communi capitulo, racione abbacie promisit obedienciam debitam, sicut tenentur facere alii abbates Cluniacensis ordinis. Procedente vero tempore, cum ecclesia Sancti Johannis priore vacaret, misit ibidem, sicut de consuetudine erat, abbas Cluniacensis magistrum Fulconem in priorem, litteratura siquidem et moribus ornatum et ferventem in observancia monastice discipline. Qui cum ab abbate et monachis fuisset receptus et secundum Cluniacensis ordinis instituta, strenue ageret in corrigendis excessibus subditorum, quidam filii Belial, monachi ejusdem monasterii, videntes sibi illicita non licere, novo et inaudito tormentorum genere excogitato, conati sunt de morte ejus tractare. Quadam enim nocte, post matutinas, dum oraret ante altare beate Marie, ipsum cum maximis baculis fere usque ad mortem verberaverunt. Tandem factus est clamor magnus et tumultus in monasterio et venientes alii monachi invenerunt eum fere semimortuum, et misericordia moti super eum, portaverunt eum in domum infirmorum, ubi cum diucius jacuisset et jam cepisset convalescere, indignati sunt iterum contra eum mali monachi et venientes de nocte ubi jacebat, quidam ex ipsis acceperunt coopertorium quo operiebatur; alii vero ollam permaximam plenam aqua calida ferventissima effuderunt super corpus ejus, ita quod fere a capite usque ad pedes totus apparuit discoriatus. Qui tandem metu mortis compulsus, fecit se defferri in prioratu Sancti Eutropii, Cluniacensis ordinis, et sic evasit manus fratrum impiorum, nec postea, propter imminens periculum, aliqua ratione voluit redire ad dictum monasterium. Sequenti vero tempore, venit abbas Cluniacensis causa visitacionis ad partes illas Occitanas, ei abbas Angeliacensis obedientiam debitam tanquam patri abbati devote exibiturus. Tandem constitutis illis apud Aveys, abbas Cluniacensis Jordanum, professum Cluniacensis ecclesie, dedit in priorem abbati Angeliacensi, quem idem abbas de manu Cluniacensis abbatis cum humilitate recepit et sic prior effectus est. Item alio tempore venit abbas Cluniacensis ad monasterium Sancti Johannis et intelligens quod abbas Sancti Johannis disponebat infra annum resignare, timuit ne forte monachi aliquod acceptarent contra jus ecclesie Cluniacensis in abbate sibi eligendo et precavens sibi in futurum, dictum Jordanum priorem, quem credebat fidelem esse Cluniacensi ecclesie constituit procuratorem suum ad appellandum, si forte monachi vellent eligere, consilio ipsius irrequisito. Denique cum abbas Sancti Johannis infirmaretur ad mortem, multi monachi Cluniacenses hoc audientes accesserunt ad monasterium Sancti Johannis et cum vellent intrare in monasterium idem, non fuerunt admissi, immo per monachos ejusdem monasterii turpiter ejecti. Cluniacenses vero monachi inhibuerunt eisdem ex parte domini pape, ne sine Cluniacensis abbatis assensu abbatem eligere presumerent et super hoc ad sedem apostolicam appellarunt. Prior autem Angeliacensis, qui procuracionem abbatis Cluniacensis ad appellandum receperat, subito de procuratore effectus est adversarius et cedens in partem alteram una cum monachis Angeliacensibus, fultus favore et presencia Burdegalensis archiepiscopi et Xanctonensis episcopi, in quorum presencia Cluniacenses monachi jam appellaverant, abbatem de Bacaico, post appellationem interpositam contra privilegia sedis apostolice, irrequisito Cluniacensis abbatis consensu, sibi in abbatem eligere presumpsit. Postmodum accesserunt hinc inde ad curiam. Emanavit commissio ad abbatem Sancti Leodegarii et conjudices suos, a quibus post multas dierum assignaciones a multis gravaminibus fuit a parte Cluniacensis abbatis appellatum. Demum alia emanavit commissio ad abbates de Tenalia, de Corona, de Nantolio, Pictavensis, Xanctonensis et Engolismensis diocesium, in quorum electione circonventus fuit procurator Cluniacensis monasterii, utpote ignarus patrie illius et personarum. Sunt enim constituti in confinio guerrarum inter terram regis Francorum et terram regis Anglie, ubi tanta fervet guerrarum insania et raptorum crudelitas, quod non tantum simplices clerici vel monachi, verum eciam abbates, archidiaconi, episcopi ibidem quotidie capiuntur, incarcerantur, et compelluntur ad redempcionem. Sunt etiam dicti judices ab invicem nimis remoti, in tribus episcopatibus constituti. Unde de facili non possunt convenire, nec pars Cluniacensis aliquomodo securum accessum potest habere ad ipsos. Ne vero Cluniacensis abbas argueretur de dolo vel negligencia, nuncios suos sepe et sepius misit ad partes illas ad investigandum si forte guerrarum cessassent perturbaciones, ut posset agere causam et prosequi jus suum coram illis judicibus. Tandem ipsemet in propria patria arripuit iter et per novem dietas venit ad partes illas, ubi tantam invenit guerrarum perturbacionem, quod si vellet redire, non posset, nec ulterius procedere. Unde, preter consuetudinem, ex neccessitate {corr: necessitate} petivit conductum a magnatibus terre illius, qui cum multitudine armatorum eidem conductum prebuerunt. Tantis igitur guerrarum perturbacionibus prepeditus Cluniacensis abbas secunda non potuit uti commissione, unde oportuit eum recurrere ad unicum remedium suum, ad speciale refugium Cluniacensis ecclesie, ad summum pontificem et impetrare citationem. Statim lecta fuit citacio. Dehinc lecte fuerunt littere testimoniales Oddonis abbatis Angeliacensis continentes, quomodo per manum magistri Henrici, de voluntate et mandato domini abbatis Cluniacensis, abbaciam Sancti Johannis susceperat et qualiter promisit juratus quod racione abbacie Sancti Johannis obedienciam debitam, subjectionem et reverenciam ecclesie Cluniacensi, tanquam matri sue, semper fideliter exhiberet. Postea lecte fuerunt littere pie recordacionis Ademari, Xanctonensis episcopi, illud idem testificantes. Item exhibuimus quedam privilegia Romanorum pontificum, que non habebamus pre manibus. Tandem fecimus peticionem in hac forma: «Petimus a sanctitate vestra, quatinus istius domini electio facta in prejudicium Cluniacensis ecclesie, contra privilegia sedis apostolice, contra antiquam consuetudinem, post appellationem legitime interpositam, irrequisito Cluniacensis abbatis assensu, irrita habeatur et ipse penitus amoveatur, quia non intravit per ostium et alius loco et honore dignus secundum tenorem privilegiorum nostrorum de assensu Cluniacensis abbatis substituatur.» Tunc abbas Sancti Johannis proposuit ex adverso exceptiones dilatorias, videlicet quod causa ista diversis judicibus fuerat delegata de assensu parcium, per quos canonice potuit terminari, coram quibus eciam semper fuit paratus obedire. Unde suppressa veritate et sucgesta falsitate impetrata fuerat citacio et petebat remitti ad eosdem judices et satisfieri sibi de expensis. Quod autem pro parte nostra fuit responsum pretermittimus, cum non credamus ad presens fore necessarium. Tamen ita actum est, quod dominus papa noluit admittere excepciones abbati Angeliacensi; immo noluit quod procederemus in causa et sicut patet per incrementum domini pape, in tantum processum est, quod facta fuit litis contestacio sollempniter tam super petitorio quam possessorio et statim procedet ad diffinitivam, si partes haberent in promtu et testes et instrumenta. Set quia de predictis per asserciones parcium non potuit sibi fieri plena fides, ideo tantum commisit causam delegatis. Cum igitur in causa ista usque ad diffinitivam nichil restet, nisi tantum productiones testium et exhibitio instrumentorum, cavendum [es]t sollerter, ne adversarii frivolis excepcionibus nos detineant, quia, sicut dictum est, ante litis contestacionem, [c]oram summo pontifice fuerunt proposite nec admisse.