Nos Martinus de Fauroys, ballivus Matisconensis, notum facimus universis presentes litteras inspecturis, quod cum controversia verteretur in judicio coram nobis inter venerabilem religiosum virum Yvonem, miseratione divina abbatem Cluniacensem, nomine ecclesie Clun., ex una parte, et Girardum, S[t]ephanum et Guillelmum, puberes filios quondam Perraudi de Mulziaus domicelli, auctoritate domini Humberti de Mulziaus presbiteri, avunculi eorumdem, et curatoris a nobis eisdem puberibus super hoc dati, necnon et predictum Humbertum, tutorem Johannis, Beatricis, Agnetis et Dalmacii, pupillorum et liberorum predicti Perraudi de Mulziaus, a nobis super hoc datum, pro ipsis pupillis, tutorio nomine, ex altera, super eo videlicet quod dictus abbas dicebat se habere et debere habere, nomine ecclesie Clun., justiciam altam et bassam in tota terra predictorum liberorum dicti Perraudi, sita in villa, parrochia et territorio de Massiliaco; dictis Girardo, Stephano et Guillelmo puberibus, a dicto Humberto curatore suo et tutore predictorum, tutorio et curatorio nomine, premissa fieri debere e contrario negantibus, et asserentibus se habere et debere habere justiciam altam et bassam et dominaturam omnimodam in tota terra sua sita in villa, parrochia et territorio de Maxilliaco, Matisconensis diocesis. Tandem, post multas altercationes, de bonorum et peritorum consilio, dicta controversia et causa pacificata extitit inter partes in hunc modum: quod dicti liberi habeant, teneant et sui in perpetuum dominaturam et justiciam in predicta terra sua de Maxilliaco, excepta alta justicia, que remanet, nomine Cluniaci, dicto abbati et ejus successoribus in perpetuum, ita tamen quod ipsi liberi et eorum heredes latronem vel latrones, homicidas, malefactores et delinquentes, quocumque modo captos in predicta terra sua de Maxilliaco, judicatum vel judicatos per ipsos liberos et suos ad mortem seu ad perdendum membrum, vel ad membri mutilationem, seu ad aliquam aliam penam corporalem, debent illos tradere et delibera[re] gentibus decani de Lorduno, propter justiciam executioni demandandam; sed judicatos ad mortem possunt reddere in braccis et camisiis, secundum consuetudinem in patria approbatam, prout predicti puberes Girardus, Stephanus et Guillelmus, et predictus dominus Humbertus, eorum curator et tutor predictorum pupillorum, tutorio et curatorio nomine, supradicta omnia et singula, ut dicta sunt superius et expressa, confitentur et asserunt coram mandato nostro, videlicet Clemente de Sancto Andrea, clerico jurato nostro, et ad hoc a nobis specialiter deputato, esse vera. Item confitentur coram dicto mandato nostro predicti puberes Girardus, Stephanus et Guillermus, auctoritate predicti Humberti, curatoris sui et nostra, nec[non] et predictus Humbertus, tutor predictorum pupillorum Johannis, Beatricis, Agnetis et Dalmatii, pro ipsis pupillis, tutorio nomine, se accepisse in feodum et casamentum a predicto abbate, nomine ecclesie Clun., res et jura que sequuntur: videlicet primo mansum seu tenementum Es Alardez, qui est talliabilis, quem tenet Christinus li Alardet, Thebaldus, frater ejus, Nicholaus, frater ejus, Nicholaus Alardez, Guillermus Alardez, Johannes Alardez, Robertus, Bernardus, soror eorum et Martinus, filiaster Vincentii Alardet. Et in dicto manso sunt tres domus in quibus Martinus predictus in una, Robertus predictus in alia et Johannes in altera morantur; et debet de servitio tredecim sol. Clun. et quinque quartas frumenti et septem quarterenos avene rasos ad festum sancti Martini, et continet duodecim jornalia terre et tres carratas feni. Item mansum domni Petri Nacoraul, qui est talliabilis, quem tenent Cristinus li Arladetz, Theobaldus, frater ejus, et Laurentia, soror eorum. Et sunt in illo manso due domus, de quibus tenent dicti fratres unam, et Laurentia aliam; et debet de servitio quatuordecim sol. Clun., et tres panellos avene, et unam quartam frumenti ad festum beati Martini, et continet viginti jornalia terre, et quatuor carratas feni. Item mansum Vincentii Alardet, qui est talliabilis, quem tenet Martinus, filiaster Vincentii, et liberi dicti Vincentii, in quo est una domus, quam ipsi tenent, et debet quindecim sol. servicii et unum panellum avene ad festum sancti Martini; et continet viginti jornalia terre et quatuor carratas feni. Et omnes tenementarii predicti sunt talliabiles, et debent tenere focum et locum in dictis mansis; et habent omnimodam justiciam in eisdem. Item heredes Bernardi Boderot, homines de Lordono, habent suas domos in terra dictorum liberorum, et debent quinque quartas avene de se[r]vicio, ad festum beati Martini, pro tribus domibus in quibus morantur, sitis in villa de Maxilliaco. Item Girardus de Chassaignes debet tre[s] cartas avene pro domo sua sita in dicta villa, que movet a dictis liberis. Item li Paumerot de Maxilliaco, homines canonici Matisconensis, pro quinque domibus sitis in terra dictorum liberorum, debent tres panellos avene. Item liberi Bernardi Trufer, unam galinam pro domo sua in qua morantur. Item dicti liberi habent partem suam in omnibus corveiis dicte ville, videlicet duodecimam partem de panibus de Nativitate Domini, quos debent homines dicte ville dominis ipsius ville; item duodecimam partem de corveiis de Colunges, et duodecimam partem nemoris de Tyloset pro indiviso, per totum nemus vendendo, scindendo viridum et siccum, ad voluntatem suam; item duodecimam partem broscie de Chasseignes, ut supra pro indiviso, que nemora parciuntur cum Hugueta de Maxilliaco, domino Guillelmo de Mile, Johanne Dalmacii et heredibus domini Gaufridi de Melle. Item Bartholomeus Jaques, Poncetus, frater ejus, et Bernardus Jaquins, et Guillermus, frater ejus, et Benedicta, soror eorum, liberi Christini de la Outre de Colonges, debent duodecim sol. Clun. ad festum beati Martini, pro terris quas tenent in territorio de Rispain, et bene sunt ibi triginta jornalia terre. Item Guillelmus Jacquins, duodecim den. Clun. pro nemore de Migementout. Item Johannes Luscus, carpentarius de Maxilliaco, octo den. pro prato de Chambon. Item medietatem riverie, sicut protenditur dou gros comun usque ad vadum Marini, a parte nemoris de Balnans, que potest valere tres solidos singulis annis, et possunt piscari quocunque voluerint, et explectare in eadem. Item nonam partem decime dicte ville de Maxilliaco, que valet bene viginti bichetos bladi pro tertio, quod partitur cum Stephano de Massiaco, qui habet tertiam partem, et cum presbitero dicte ville, qui habet aliam terciam partem; et Radulphus de Lespinace et quidam presbiteri de Cluniaco, et ipsi liberi dicti Perraudi habent aliam terciam partem pro indiviso. Item nonam partem de decima in racemis et canabis, [que] valet quinque solidos Clun., et in primiciis porcorum nonam partem. Item in pascuis dicte ville et omnes terras et consortes communes dicte ville nonam partem, sicut alii domini per totum parochiatum de Maxilliaco. Item in talliis hominum suorum predictorum tall[i]abilium in dicta villa commorantium, ad valorem sexaginta solidorum Clun. aliquando et aliquando magis minus ad voluntatem suam. Item in terris predictis et domibus habent omnem justiciam et juridictionem, et nonam partem dicte justicie in locis, terris et pascuis et chiminis communibus, ut dictum est, per totum parrochiatum ville de Maxilliaco, et quicquid ipsi liberi habent, tenent et possident vel alter pro se in predictis villa, parrochia et ter[r]itorio de Maxilliaco, tam in terris, pratis, vineis, nemoribus, aquis, pascuis, riveriis, domibus, hominibus, decimis, talliis, corveiis, servitiis, costumis, usagiis, proprietatis, (sic) reclamationis, consuetudinis, servitutibus, dominature, justicie juribus, et emendis, quam in rebus aliis, quoquo nomine censeantur. Que omnia supradicta confitentur coram dicto mandato nostro, dicti puberes Girardus, Stephanus et Guillermus, et predictus Humbertus pro predictis pupillis, tutorio et curatorio nomine, esse de suo franco allodio nec ad aliquem alium jure feodi vel quocumque alio jure pertinere, preterquam ad dictum abbatem nomine ecclesie Clun., et quod aliquid non fecerunt vel facient seu fieri permittent quominus dicta feodi acceptio firma sit et stabilis in perpetuum, et in sua permaneat firmitate. Pro quibus rebus feodalibus ipsi puberes Girardus, Stephanus et Guillermus, auctoritate predicti curatoris sui et nostra, et dictus Humbertus, tutor predictorum pupillorum, pro ipsis pupillis, fecerunt homagium, ut coram dicto mandato nostro asserunt, dicto abbati nomine ecclesie predicte, ad quod homagium imposterum faciendum se et suos inde obligant successores et heredes, et pro predicto feodo seu homagio ipsi puberes et eorum curator et tutor predictorum pupillorum, tutorio et curatorio nomine, confitentur coram dicto mandato nostro se recepisse et habuisse integraliter a predicto abbate triginta quinque libras Turonensium in bona pecunia numerata, et ipsam pecuniam in suis, tam ipsorum puberum quam inpuberum, urgentibus necessitatibus et inevitabilibus positam fuisse totaliter et conversam. Promittunt etenim dicti puberes Girardus, Stephanus et Guillermus, auctoritate predicti curatoris sui et nostra, et dictus Humbertus pro predictis pupillis, tutorio nomine, coram dicto mandato nostro per juramenta sua, supra sacrosancta Dei euvangelia corporaliter prestita sollempniter, se contra dictam concordiam et dictam feodi acceptationem et pecunie receptionem et omnia alia et singula, ut dicta sunt superius et expressa, etc. ... expectatis. Promittunt et dicti puberes, auctoritate predicti curatoris sui et nostra, necnon et predictus Humbertus, tutorio et curatorio nomine, coram dicto mandato nostro, per juramenta sua corporaliter prestita et sub ypotheca bonorum suorum omnium presentium et futurorum, ubicumque sint et quecumque, quod quam cito pupilli an[n]os attigerint pubertatis, dictam pacem et concordiam, et dictam feodi acceptationem et omnia alia et singula supradicta eisdem per juramentum facient laudare, et se facturos et curaturos quod dicti pupilli nunc, tunc puberes facti, omnia et singula supradicta laudabunt, ratificabunt et acceptabunt, et quod bonum instrumentum et ydoneum super predictis universis et singulis confectum tradent sigillari sigillo autentico, melius quod fieri poterit et sanius, ad utilitatem dictorum abbatis et conventus et suorum, et quod dicti abbas et conventus et eorum successores acceptabunt. Renunciant dicti puberes, auctoritate predicti curatoris sui et nostra, et dictus Humbertus pro predictis pupillis, tutorio nomine, coram dicto mandato nostro, in hoc facto, ex certa scientia, et per juramenta, etc. ... (usque ad:) renunciant specialiter et expresse. Supponentes se dicti puberes et dictus Humbertus, tutorio nomine et curatorio, coram dicto mandato nostro, quoad hoc juridictioni et potestati domini regis et nostre; itaque nos vel ille qui pro tempore fuerit ballivus Matisconensis, possumus ipsos vel alterum ipsorum et suos per nos vel per alios vel per alium compellere et constringere per captionem rerum et suorum bonorum, ubicumque sint et quecumque, ad tenendum et observandum tenorem presentium litterarum, sine advocatione alterius curie sive fori. In cujus rei testimonium, cum nobis constet per relationem et assertionem dicti domini Humberti, tutoris et curatoris ipsorum liberorum, in hoc conditione[m] eorum effici meliorem, de certa nostra auctoritate super omnibus supradictis prius interposita et ad preces dictorum puberum Gerardi, Stephani et Guillermi et predicti domini Humberti nobis oblatas per dictum mandatum nostrum, cui super hoc fidem plenariam adhibemus, cum nobis constet de premissis per relationem dicti mandati nostri, sigillum commune domini regis Francie in baillivia Matisconensi presentibus litteris, salvo jure predicti domini regis, duximus apponendum. Datum anno Domini M^o CC^o octogesimo quinto, mense octobris.